چرا آمار مرگ و میر کرونا در ایران بالاست؟
این سؤالی است که در ماه های گذشته ذهن من را مشغول کرده اما همچنان پاسخی قطعی برای آن نیافته ام. البته بعضاً مسئولین و متولیان امور در پاسخ به این سوال مواردی را در مورد رعایت نکردن توصیه های بهداشتی از سوی مردم بیان می کنند که نه تنها قانع کننده نیست،
بلکه در مواردی به نظر می رسد که مسئولین با متهم کردن مردم شاید به دنبال فرار از مسئولیت اند. متاسفانه در نبود آمار و ارقام قابل اعتماد و اعتنا، این روند متهم کردن مردم از سوی مسئولین و یا به عکس متهم کردن مسئولین از جانب مردم تبدیل به گفتمان غالب در جامعه شده و در نتیجه پیدا کردن تحلیل علمی و اصولی بر مبنای داده های میدانی بسیار دشوار گشته است.
یعنی در زمانه اینترنت که دسترسی به اطلاعات از همیشه راحت تر شده، پیدا کردن داده خوب آماری و تحلیل درست بر پایه اصول داده شناسی، به خصوص در محیطهای فارسی زبان، از همیشه سختتر گشته است. متاسفانه حجم خزعبلات و شایعه پراکنی و بیهوده گویی به حدی رسیده که اساساً صحبت از آمار و ارقام به مثابه آب در هاون کوبیدن است. در شرایطی که در رسانه های رسمی مثل صدا و سیما مزایای «روغن بنفشه» تبلیغ می شود و در روزنامه ها از اثر «طبع سرد و گرم غذا» و «مزاج» افراد بر کرونا می گویند
در سطح جامعه رواج اطلاعات غلط و تئوریهای توهم توطئه به خصوص در شبکه های اجتماعی مثل واتس اپ و تلگرام فراگیر است، انتظار یافتن مطالب علمی و اصولی شاید از اساس خیال باطل باشد. به خصوص آنکه در سالهای اخیر به نظر می رسد که برخی از متخصصین به اصطلاح تحصیل کرده (و یا بعضاً متخصص نماهای مدرک گرفته ولی کم سواد) جامعه هم به جمع دیگران پیوسته اند و در مواردی گوی سبقت را در رواج اطلاعات غلط از شهروندان بی تخصص ربوده اند.
در مواردی حتی متخصصین خارج شنین (که قاعدتاً می بایست بنا به اصول حرفه ای رایج در دنیا، در گفته های خود دقت بیشتری بکنند) هم حرفهایی زده اند که می تواند گمراه کننده باشد. برای مثال نگاه کنید
بنابراین اینکه یک متخصص در یک مجله عمومی در مورد ربط جهش ژنتیکی ویروس کرونا با بیماری زایی این ویروس حرف بزند با اصول حرفه ای سازگار نیست. البته شاید در این مورد خاص به دلیل تازگی موضوع و عدم شناخت کافی از ویروس کرونا در آن تاریخ، چنین حرفی زده باشند و یا شاید حتی گزارشگر در ارائه منظور فرد متخصص کوتاهی کرده و مطلب را به درستی ارائه نکرده است اما به هرحال این نوع ارائه گزارش چه از طرف یک متخصص و چه از طرف یک رسانه حرفه ای کار پسندیده ای نیست و قطعاً به رواج شایعه در جامعه دامن میزند. باید بپذیریم که این رویه رواج اطلاعات غلط و تئوریهای بی پایه و اساس بدون ارائه مدرک و مستند
و داده های علمی و اصولی در رسانه ها چه سهواً صورت بگیرد و چه عمداً، هم موجب بی اعتمادی به متخصصین و مسئولین می گردد و هم راه مطالعه عملکردها و اصلاح و یادگیری از خطاهای گذشته را مسدود می کند. بنابراین، لازم است که با ارائه تحلیل منطقی و داده محور به بررسی مسائل تخصصی بپردازیم.
حتی در نبود آمار و ارقام قابل اعتماد و داده های شفاف و دست اول، بررسی عملکردها بر مبنای یافته های دقیق علمی و با مقایسه داده ها (و نه فرضیات و تصورات) با استانداردهای روز دنیا، می تواند راه را برای اصلاح رویه های غلط و رایج در جامعه باز کند.
